Twee nieuwe bijdragen in het online Tijdschrift Over Taal (ISSN 2593-8347 – jaargang 57 – september 2019):
Een replicaonderzoek naar de kennis van Nederlandse spelling en grammatica bij laatstejaarsleerlingen aso en vwo (door Filip Devos en Judit De Vilder)
‘In 2008 toonde onderzoek aan dat laatstejaarsleerlingen aso (algemeen secundair onderwijs) in Vlaanderen en vwo (voorbereidend wetenschappelijk onderwijs) in Nederland (n=359) de eindtermen/kerndoelen Nederlands voor spelling en grammatica niet of nauwelijks haalden. De onafhankelijke variabelen die toen onderscheiden werden, waren land (Vlaanderen/aso versus Nederland/vwo), schoolnet (Vlaamse athenea/Vlaamse colleges), sekse (man/vrouw) en studierichting (klassieke talen/niet-klassieke talen) (Van Vooren, 2008).
Deze bijdrage rapporteert over een replicaonderzoek om de evolutie van de spelling- en grammaticakennis over tien jaar tijd vast te stellen (De Vilder, 2018). De nieuw onderzochte cohorte Vlaamse en Nederlandse participanten (n=362) uit het laatste jaar aso en vwo legden dezelfde test af als in 2008. De test peilde naar de spelling van woorden en werkwoorden, en de benoeming van woordsoorten en zinsfuncties.
Er werd in de eerste plaats onderzocht of de minimumdoelen Nederlands in 2018 behaald werden voor spelling en grammatica. Vervolgens werden de testresultaten vergeleken met de cijfers van 2008. In tien jaar tijd is het niveau van de laatstejaarsleerlingen voor spelling (maar) licht achteruitgegaan, maar de resultaten voor grammatica, vooral voor zinsontleding, zijn (alarmerend) sterk gedaald.
De resultaten van het replicaonderzoek zijn maatschappelijk belangrijk, nu de inhoud van het schoolvak Nederlands, in Nederland én in Vlaanderen, ter discussie staat. De Vlaamse overheid, bij monde van Vlaams minister van Onderwijs Hilde Crevits, stelde onlangs immers: ’Wetenschappelijk gezien bestaan er geen harde bewijzen van een dalend niveau van spelling en grammatica. Maar vanuit het onderwijsveld komen er inderdaad signalen dat het algemene taalniveau van leerlingen achteruitgaat’ (Stevens, 2016:37).’
Judit De Vilder studeerde in 2018 af als master in het tolken aan de vakgroep Vertalen, Tolken en Communicatie van de Universiteit Gent. Prof. dr. Filip Devos begeleidde haar bij haar scriptie over de evolutie van de spelling- en grammaticakennis.
Basisgeletterdheid. Of hoe het verzet tegen laaggeletterdheid een daling van het taalniveau zou kunnen veroorzaken (door Jordi Casteleyn)
‘Als op 1 september 2019 de nieuwe eindtermen voor de eerste graad geïntroduceerd worden, veranderen niet enkel de leerdoelen voor een hele generatie leerlingen, maar sluipt er ook een nieuw begrip in het taalonderwijs van Vlaanderen. Vanaf dan moet elke leerling bij het verlaten van de eerste graad voldoen aan de vereisten van ‘basisgeletterdheid’, en dat is een duidelijk verschil met de vorige versie van de eindtermen.’
‘Als beursgenoteerde bedrijven gewassen genetisch beginnen te modificeren, ontstaat er de nodige controverse. Waarschijnlijk proberen deze bedrijven op die manier de oogst resistent te maken tegen allerlei bacteriën, maar sommige consumenten vrezen voor mogelijke langetermijngevolgen. Een gelijkaardig verhaal krijg je bij basisgeletterdheid. De oorsprong van het concept mag dan wel lovenswaardig lijken te zijn, maar we moeten ervoor waken dat er geen nadelige effecten ontstaan.’
Prof. dr. Jordi Casteleyn is verantwoordelijk voor de opleidingsonderdelen Didactiek Nederlands, Didactiek Nederlands aan anderstaligen, en Talenbeleid bij de Antwerp School of Education (Universiteit Antwerpen). Hij doet onderzoek naar het verbeteren van lees- en spreekvaardigheid bij adolescenten. Daarnaast is hij betrokken bij leerplancommissies Nederlands en organisaties zoals het Vlaams Fonds voor de Letteren en de Nederlandse Taalunie.
Beide bijdragen zijn gratis downloadbaar op https://overtaal.be/.
Met vriendelijke groet,
Filip Devos
Hoofdredacteur Tijdschrift Over Taal